૩ મે વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા: ‘સ્વતંત્ર પ્રેસ સામે’ દિવસ
આ યુગથી છે: "નવી પદ્ધતિ: પ્રેસ સ્વાતંત્ર્ય અને મીડિયા પર આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજિન્સનો પ્રભાવ"
લોક દેશ સ્વતંત્ર પ્રેસ-મીડિયાની ખૂબ મહત્વની હોય છે. પ્રેસ એ માહિતીના આદાનની સાથે લોકોના પ્રશ્નોના વાચા આપે છે , તેમજ લોકમતનું ઘડતર મહત્વનો ભાગ ભજવે છે. તમારા મતે જવાબો આપે છે. પ્રેસની આ બાબતને ધ્યાનમાં લેતાં વિચારણામાં ૩ મેના રોજ “વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસ” મનમાં આવે છે , આગામી આ સમયગાળાથી છે: “નવી પદ્ધતિ: પ્રેસ સંપાદક સ્વાહિલ્ય અને મીડિયા પર આર્ટિફિશ્યલ ઈન્ટેલિજન્સ ( AI) નો પ્રભાવ.”
AI પત્રકારત્વ ક્ષેત્ર-મીડિયા ઈન્ડિયન મોટાપાયે પરિવર્તન લાવી રહ્યું છે. ઈન્વેસ્ટિગેટિવ રિપોર્ટિંગ , કન્ટેન્ટ જનરેશન અને ફેક્ટરી ચેકિંગ માટે AI નો ઉપયોગ કરવો જરૂરી છે. AI થી કાર્યક્ષમતમાં કાર્યશીલ રહી છે , સમગ્રભાષી સુલભતા અને ડેટા વિશ્લેષણ સરળ જૂથો છે. જો કે , આ પ્રગતિથી અસંભવિત વિરોધીઓ વિરોધ કરે છે. કોઈ મલિન ઈરાદા કે સ્વાર્થી હિતો પાર આજે એઆઈ- જનરેટેડ માહિતી , ડીપ ટેક્નોલૉજી , પક્ષાભાર્યાપ્રાયો-તારોથી લોકો વચ્ચે મારગે માટે યોગ્ય છે. ‘વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા’ આ વર્ષે એ બાબત પર ભાર મુકવામાં આવશે કે , AI પ્રેસ સ્વતંત્રતા અને લોક શ્લોક મૂલ્યો જણાવે છે , નબળું નહીં.
– કેવી રીતે આ દિવસની શરૂઆત ?:
વર્ષ ૧૯૯૧માં આફ્રિકાના પત્રકારો દ્વારા પ્રેસની સ્વતંત્રતા માટે ઝુંબેશ શરૂ કરવામાં આવી હતી. બહુભાગ માટે ૩ મેના રોજ ‘ ડિકલેરેશન ઓફ વિન્ડોક ‘ બહાર આવ્યું હતું. વ્યક્તિગત પ્રેસના મૂળભૂત રીતે સ્પષ્ટ વર્ણન આવે છે.
આ ઘોષણાની બીજી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે , વર્ષ ૧૯૯૩માં સંયુક્ત રાષ્ટ્રની સામાન્ય પક્ષે ૩ મે “વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસ” તરીકે મનની જાહેરાત કરી હતી. ત્યારથી , પ્રેસની સ્વતંત્રતાના મહત્વ વિશે દિવસના સંદર્ભમાં પ્રતિનિધિત્વ અને સરકારોનવ્યક્તિની સ્વતંત્રતાના અધિકારનું સન્માન તેમની યાદ અપાવવા માટે વિશ્વભરમાં મનાવવામાં આવે છે.
“તમામ દબાવ સ્વતંત્રતા દિવસ” સમગ્ર વિશ્વમાં પ્રેસની સ્વતંત્રતાની સ્થિતિનું મૂલ્યાંકન કરવાનો , બ્લોકને તેમની સ્વતંત્રતા પરના હુમલાઓથી સર્વસ્વ અને બજા પોતાના પ્રાણ ગુમાવનારા દિવસને નેજાલિ આપવાનો પણ છે.
વિશ્વ પ્રેસ સ્વતંત્રતા દિવસના અવસરે , ૨૯ એપ્રિલ , ૨૦૨૫ના રોજ , યુ.એન. સેક્રેટરી-જનરલ એન્ટોનિયો ગુટેરેસે જારી સંદેશમાં જણાવ્યું હતું કે , પ્રેસ સ્વતંત્રતા સ્વતંત્રતા માટે મહત્વપૂર્ણ છે અને તે જુજ , ન્યાયાધીશ , સમાનતા અને માનવ અધિકારનું સમર્થન આપતું જાહેર થયું છે. તેમના સ્તરે પત્રકારો સામે જોખમ જોખમ જેવા કે હુમલાઓ , સંકટાયત અને હિંસાનો ઉલ્લેખ કર્યો હતો. ગાઝા જેવા યુદ્ધો ખાસ કરીને આત્મવિશ્વાસના કારણે તેમની ચિંતા કરતી હતી. આ વર્ષોથી થીમ આર્ટિફિશિયલ ઇન્ટેલિજન્સ દ્વારા ફરિયાદીથી ઈશારો કરે છે. એ.આઈ. પક્ષપાતી અલ્ગોરિધમ્સ , જૂણા અને દ્વેષપૂર્ણ ભાષણ દ્વારા અભિપ્રાયની સ્વતંત્ર ટેકોને આપી શકે છે અથવા તો કાયદેસર પણ કરી શકે છે.
ગુટેરેસે સંદેશામાં ભાર મૂક્યો છે કે , આ અવિશ્વાસનો સામનો કરવા માટે ચોથો , હકીકત-આધારિત માહિતી મહત્વની છે. તેમણે ગ્લોબલ ડિજિટલ કોમ્પેક્ટ અને “માહિતી ઐક્ય માટે નીતિઓ” જરૂરી ગણાવ્યા છે. આ સાથે વધુ યોગ્ય અને અધિકારની ઓળખની માહિતી ઈકોસિસ્ટમને સત્તા આપવાના પગલાં તરીકે વિશ્વભરમાં દબાવ સ્વતંત્રતા સુરક્ષિત કરવા પર છે.
, બંધારણની કલમ ૧૯(૧)(અ) અંતર્ગત દરેક નાગરિકને વાણી અને અભિવ્યક્તિનું સ્વાતંત્ર્ય સંપાદકનું જોડાણ છે . જેમાં પ્રેસની સ્વતંત્રતાનો પણ સમાવેશ થાય છે. આ કલમ હેઠળ દરેક નાગરિક પોતાની માન્યતા અનુસાર મત રજુ કરવાનો અધિકાર ધરાવે છે. તેને અથવા અન્યના મતનો પ્રચાર કરવો , અખબારોનો ફેલાવો કરવો , ધંધાકીય જાહેરાતો આપવી , ટેલીકાસ્ટ કરવું , માહિતી અધિકાર , પોતાને મુદ્રિત કરવું વગેરે. જો કેનોનો તિરસ્કાર , દેશની અખંડિતકાર જોવાની હાનિ થાય છે , ઉપર સાથે મૈત્રીને અસર થાય છે , દેશની સલામતી હાનિકારકાય , ગુનાની ઉશ્કેરણી થાય છે , જાહેર વ્યવસ્થા કે સલામતી બગડે સત્તા પર રાજ્યને નિયંત્રણ નિયંત્રણ આપવામાં આવી છે.
