•
• પીએમ મોદી અને તેમના A1 મિત્ર, અદાણીએ મેગા અદાણી કૌભાંડથી પોતાને બચાવવા માટે શક્ય તેટલું બધું કર્યું!
અદાણી મેગા કૌભાંડમાં ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ દ્વારા સંયુક્ત સંસદીય સમિતિ (JPC) તપાસની માંગ હિંડનબર્ગ રિસર્ચના અહેવાલો દ્વારા કરવામાં આવેલા ઘટસ્ફોટ કરતાં ઘણી આગળ છે. અદાણી જૂથને લગતી ગેરરીતિઓ અને ગેરરીતિઓ રાજકીય અર્થતંત્રના દરેક પરિમાણમાં ફેલાયેલી છે. ત્યારે સમગ્ર કૌભાંડની તપાસ જે.પી.સી. દ્વારા થાય અને સેબીના ચેરમેન તાત્કાલીક રાજીનામું આપે તેવી માંગ કરતા અખિલ ભારતીય મહિલા કોંગ્રેસના અધ્યક્ષ અને રાષ્ટ્રીય પ્રવક્તાશ્રી અલકા લાંબાજીએ રાજીવ ગાંધી ભવન ખાતે પત્રકાર પરિષદમાં જણાવ્યું હતું.
1. બંદરો, એરપોર્ટ, સિમેન્ટ અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ ક્ષેત્રોમાં અદાણીની ઈજારાશાહીને સુરક્ષિત કરવા માટે ભારતની તપાસ એજન્સીઓનો દુરુપયોગ. મોદાની એફડીઆઈ નીતિ: ડર, છેતરપિંડી, ધાકધમકી – ક્રિયા અને પરિણામ
a. એક્શન: CBIએ NDTV ઑફિસો પર દરોડા પાડ્યા, સ્થાપક પ્રણય રોયના ઘરે (6 જૂન 2017)
પરિણામ: પરિણામ અદાણી જૂથ હવે NDTVમાં 64.71% હિસ્સો ધરાવે છે (6મી માર્ચ 2023)
b. કાર્યવાહી: CCI ટીમે ACC, અંબુજા સિમેન્ટ ઓફિસ પર દરોડા પાડ્યા (11મી ડિસેમ્બર 2020)
પરિણામ: અદાણી ગ્રૂપ હવે અંબુજા સિમેન્ટ્સ (16મી સપ્ટેમ્બર 2022)ના એક્વિઝિશન તરીકે 2જી સૌથી મોટી સિમેન્ટ પ્લેયર છે.
c. એક્શન: EDએ મુંબઈ એરપોર્ટમાં GVK ગ્રુપ ઑફિસ પર દરોડા પાડ્યા (28મી જુલાઈ 2020)
પરિણામ અદાણી એરપોર્ટ હોલ્ડિંગ્સ જીવીકે એરપોર્ટ ડેવલપર્સમાં લગભગ 98% હિસ્સો ધરાવે છે (14મી જુલાઈ 2021)
d. એક્શન: આવકવેરા અધિકારીઓએ નોઇડામાં ક્વિન્ટની ઓફિસ પર દરોડા પાડ્યા (11મી ઑક્ટો 2018)
પરિણામ: અદાણીએ ક્વિન્ટિલિયન બિઝનેસ મીડિયામાં રૂ. 48 કરોડમાં 49% હિસ્સો મેળવ્યો (27મી માર્ચ 2023)
e. એક્શન: નેલ્લોર કૃષ્ણપટ્ટનમ બંદરમાં IT અધિકારીઓએ દરોડા પાડ્યા (29મી માર્ચ 2018)
પરિણામ: અદાણી પોર્ટ્સ અને SEZએ કૃષ્ણપટ્ટનમ પોર્ટનું સંપાદન પૂર્ણ કર્યું (5મી ઓક્ટોબર 2020)
f. એક્શન: અલ્ટ્રાટેક સિમેન્ટ (કુમાર મંગલમ બિરલા) ઇન્ડિયા સિમેન્ટ્સ (27મી જૂન 2024) ટેકઓવર કરવામાં અદાણીને પીપ્સ
પરિણામ: તપાસમાં 8 વર્ષ, CBIએ આદિત્ય બિરલા ગ્રૂપની હિન્દાલ્કોને ‘ભ્રષ્ટાચાર’ માટે નોંધ્યું (6ઠ્ઠી ઑગસ્ટ 2024)
2. અદાણીના શેર ખરીદવામાં સરકારી બેંકો અને સંસ્થાઓ, ખાસ કરીને SBI અને LIC દ્વારા દર્શાવવામાં આવેલી અસાધારણ તરફેણ ખુલ્લી રીતે બહાર આવી હતી. તેઓએ મુંદ્રા ખાતેના અદાણી કોપર પ્લાન્ટ, નવી મુંબઈમાં એરપોર્ટ અને યુપી-એક્સપ્રેસવે પ્રોજેક્ટ સહિત મુખ્ય પ્રોજેક્ટ્સને પણ ક્રેડિટ આપી હતી.
અદાણી એન્ટરપ્રાઈઝ એફપીઓમાં એન્કર રોકાણકારોમાં એલઆઈસી (તે બોલી 299 કરોડ), સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા એમ્પ્લોઈઝ પેન્શન ફંડ (બીડ 299 કરોડ) અને એસબીઆઈ લાઈફ ઈન્સ્યોરન્સ કંપની (125 કરોડની બોલી) હતા. LIC અને SBI એ FPO માં ભાગ લીધો હતો તે હકીકત હોવા છતાં કે બજાર કિંમત ઇશ્યુ પ્રાઈસ કરતા ઘણી નીચે આવી ગઈ હતી અને અદાણી ગ્રુપ ઈક્વિટીનો મોટો હિસ્સો પહેલેથી જ ધરાવે છે.
a. શું એલઆઈસી અને એસબીઆઈને કરોડો ભારતીયોની બચત અદાણી ગ્રૂપને ફરીથી જામીન આપવા માટે જમા કરાવવા સૂચનાઓ જારી કરવામાં આવી હતી?
b. પબ્લિક સેક્ટરની કંપનીઓને બેલ આઉટ કરવાની એક વાત છે અને 30 કરોડ વફાદાર પૉલિસીધારકોની બચતનો ઉપયોગ તમારા મિત્રોને સમૃદ્ધ બનાવવા માટે કરવાની બીજી વાત છે, એલઆઈસીએ જોખમી અદાણી ગ્રૂપને આટલી મોટી ફાળવણી કેવી રીતે કરી કે ખાનગી ફંડ મેનેજરો પણ તેનાથી દૂર હતા?
c. શું એ સુનિશ્ચિત કરવાની સરકારની ફરજ નથી કે મહત્વપૂર્ણ જાહેર ક્ષેત્રની નાણાકીય સંસ્થાઓ તેમના ખાનગી ક્ષેત્રના સમકક્ષો કરતાં તેમના રોકાણમાં વધુ રૂઢિચુસ્ત છે?
3. પડોશમાં ભારતની સ્થિતિની કિંમતે, અદાણી એન્ટરપ્રાઇઝિસની જરૂરિયાતો માટે ભારતની વિદેશ નીતિના હિતોને આધીન બનાવવું.
બાંગ્લાદેશ: અદાણી ઝારખંડમાં વીજળી ઉત્પન્ન કરવા માટે ઓસ્ટ્રેલિયાથી કોલસાની આયાત કરે છે અને તેને બાંગ્લાદેશને સપ્લાય કરે છે. પાવર પરચેઝ એગ્રીમેન્ટ દ્વારા આવું કરવાની મંજૂરી એકમાત્ર કંપની છે જે ખૂબ જ વિવાદાસ્પદ રહી છે. હવે કંપનીને તે વીજળી ભારતમાં જ વેચવાની પરવાનગી આપવામાં આવી છે.
શ્રીલંકા (પોર્ટ્સ ટર્મિનલ): 20 સપ્ટેમ્બર 2021ના રોજ, ભારતે કોલંબોના વેસ્ટ કન્ટેનર ટર્મિનલ પર 35 વર્ષનો લીઝ મેળવ્યો. શ્રીલંકાના કેબિનેટના પ્રવક્તાએ કહ્યું કે ભારતે અદાણી પોર્ટ્સને ભાગીદાર તરીકે “નોમિનેટ” કર્યું છે. શ્રીલંકાના વિદેશ પ્રધાન અલી સબરીએ 5 માર્ચ 2023ના ઇન્ટરવ્યુમાં તેને “સરકાર-થી-સરકાર” પોર્ટ પ્રોજેક્ટ તરીકે વર્ણવ્યું હતું.
આ સરકાર-થી-સરકાર સોદા માટે વડાપ્રધાને અદાણી પોર્ટ્સને કયા આધારે “પસંદ” અને “નોમિનેટ” કર્યા? શું અન્ય કોઈ ભારતીય કંપનીઓને રોકાણ કરવાની તક મળી?
શ્રીલંકા (વિન્ડ પાવર પ્રોજેક્ટ): પીએમ મોદીએ પણ શ્રીલંકાને શ્રીલંકાના મન્નાર જિલ્લામાં 484 મેગાવોટના પવન ઊર્જા પ્રોજેક્ટ માટે અદાણીને કોન્ટ્રાક્ટ આપવા દબાણ કર્યું. સિલોન ઇલેક્ટ્રિસિટી બોર્ડના ભૂતપૂર્વ વડા, એમએમસી ફર્ડિનાન્ડોએ 10 જૂન 2022 ના રોજ શ્રીલંકાની સંસદ સમક્ષ જુબાની આપી હતી કે 24 ઓક્ટોબર 2021 ના રોજ “રાષ્ટ્રપતિ [ગોટાબાયા રાજપક્ષે] એ મને એક બેઠક પછી બોલાવ્યો અને કહ્યું કે ભારતના વડા પ્રધાન મોદી તેમના પર દબાણ કરી રહ્યા છે. પ્રોજેક્ટ અદાણી ગ્રુપને સોંપવા માટે. જો કે તેણે દબાણ હેઠળ આ ટિપ્પણીઓ પાછી ખેંચી લીધી હતી, પરંતુ ફર્ડિનાન્ડોની ટિપ્પણીઓએ સંપૂર્ણપણે ખુલ્લું પાડ્યું હતું કે કેવી રીતે પીએમ તેમના મિત્રોને પડોશી દેશો પર દબાણ કરી રહ્યા છે. આ કોન્ટ્રાક્ટ માટે અદાણીને કયા આધારે નામાંકિત કરવામાં આવ્યા હતા?
4. ઈઝરાયેલ સાથે ભારતના વ્યૂહાત્મક સંબંધો એક જ કંપની અદાણીને સોંપવા PMના નજીકના મિત્ર ગૌતમ અદાણી જુલાઈ 2017ના ઈઝરાયેલ પ્રવાસમાં તેમની સાથે હતા ત્યારથી, તેમને વધુ એક ઈજારો સોંપવામાં આવ્યો છે. આ એક આકર્ષક દ્વિપક્ષીય સંરક્ષણ સંબંધના ભાગરૂપે છે. ભારતમાં હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ અને ભારત ડાયનેમિક્સ સહિત ડ્રોનનો વિકાસ, ઉત્પાદન અને સંચાલન કરતી સંખ્યાબંધ સ્ટાર્ટઅપ્સ અને સ્થાપિત કંપનીઓ છે. તેમ છતાં, ઇઝરાયેલની એલ્બિટ સિસ્ટમ્સ અદાણી જૂથ સાથે ડ્રોન બનાવવા માટે સંયુક્ત સાહસ સ્થાપવા માટે બનાવવામાં આવી હતી જેને આ ક્ષેત્રમાં અગાઉનો કોઈ અનુભવ નહોતો.
પરિણામો બધા માટે જોવા માટે છે. અદાણી ગ્રૂપે ચાર આયાતી હર્મેસ 900 ડ્રોન કિટ્સ એસેમ્બલ કરી છે – ભારતીય સેના અને ભારતીય નૌકાદળ માટે બે-બે – અને તેનું નામ દૃષ્ટિ 10 સ્ટારલાઇનર રાખ્યું છે. ડ્રોનની માત્ર એરફ્રેમનું ઉત્પાદન કરતી વખતે, અદાણીએ દાવો કર્યો છે કે સ્વદેશી સામગ્રી 70% છે.
5. કોલસો અને પાવર ઇક્વિપમેન્ટ ઓવર-ઇન્વોઇસિંગ કે જેણે માત્ર મની-લોન્ડરિંગ અને અસામાન્ય નફાની સુવિધા આપી છે, પરંતુ સામાન્ય નાગરિકના વીજળીના બિલમાં પણ વધારો કર્યો છે.
ડિરેક્ટોરેટ ઓફ રેવન્યુ ઈન્ટેલિજન્સ (ડીઆરઆઈ) ને પુરાવા મળ્યા હતા કે અદાણી ગ્રૂપ કોલસાની આયાતના ઓવર-ઈનવોઈસિંગ દ્વારા ભારતમાંથી હજારો કરોડ રૂપિયાની ઉચાપત કરી રહ્યું હતું. વડા પ્રધાને પછીથી તપાસને ‘મેનેજ’ કરી હશે અને દેશની તપાસ એજન્સીઓને નિષ્ક્રિય કરી હશે, પરંતુ તેમ છતાં સત્ય બહાર આવ્યું છે. ફાઈનાન્સિયલ ટાઈમ્સે 2019 અને 2021 વચ્ચે 3.1 મિલિયન ટનના 30 અદાણી કોલસાના શિપમેન્ટનો અભ્યાસ કર્યો હતો. તેમાં જાણવા મળ્યું કે શિપિંગ અને વીમા સહિત ઇન્ડોનેશિયામાં જાહેર કરાયેલ કુલ કિંમત $142 મિલિયન (રૂ. 1,037 કરોડ) હતી જ્યારે ભારતીય કસ્ટમ્સ માટે જાહેર કરાયેલ મૂલ્ય $215 મિલિયન (રૂ. 1,570 કરોડ) હતું. તે 52% પ્રોફિટ માર્જિન અથવા માત્ર ત્રીસ શિપમેન્ટમાં રૂ. 533 કરોડનું સિફનિંગ જેટલું છે. કોલસાના વેપાર જેવા ઓછા માર્જિનવાળા બિઝનેસમાં પણ અદાણીનો મોદી-નિર્મિત જાદુ દેખાય છે.
6. અદાણી ગ્રૂપને જાહેર માલિકીની અસ્કયામતો પરના ભાડાપટ્ટાનું અનિયમિત વિસ્તરણ
a. એરપોર્ટ હેન્ડઓવર: NITI આયોગ અને નાણા મંત્રાલયના વાંધાઓ છતાં, વડા પ્રધાને અદાણી જૂથને છ એરપોર્ટ સોંપ્યા.
b. પોર્ટ હેન્ડઓવર: અદાણી કોઈપણ સ્પર્ધાત્મક બિડિંગમાં સામેલ થયા વિના અને ખાનગી બંદરોના માલિકો પર સરકારી દરોડાની મદદથી ભારતનું સૌથી મોટું પોર્ટ ઓપરેટર બની ગયું હતું – જેમણે ચમત્કારિક રીતે તેમની સંપત્તિ અદાણીને વેચવાનું નક્કી કર્યું. અદાણી છેલ્લા એક દાયકામાં કુલ પોર્ટ ટ્રાફિકના 10% થી 24% થઈ ગયું છે અને આજે ભારતના સરકાર હસ્તકના “મુખ્ય બંદરો” ની બહાર કાર્ગો વોલ્યુમના વિશાળ 57%ને નિયંત્રિત કરે છે. નિર્ણાયક વ્યૂહાત્મક ક્ષેત્રનું નિયંત્રણ તેમના નજીકના મિત્રને – જે ગુનાખોરીના ગંભીર આરોપોનો સામનો કરે છે -ને નિર્દયતાથી સોંપીને PMએ પોતાને અને ભારતને વૈશ્વિક હાસ્યનું પાત્ર બનાવ્યું છે.
હિન્ડેનબર્ગના આરોપો ઉપરોક્ત કોઈપણનો સંદર્ભ આપતા નથી. તેના આરોપો કેપિટલ માર્કેટ્સ – સ્ટોક મેનીપ્યુલેશન, એકાઉન્ટિંગ ફ્રોડ અને સેબી જેવી નિયમનકારી એજન્સીઓમાં હિતોના સંઘર્ષ સુધી મર્યાદિત છે. હિંડનબર્ગ એ આઇસબર્ગની માત્ર ટોચ છે. માત્ર JPC તપાસ કરી શકે છે અને આ મોદાણી મેગા-કૌભાંડની સાચી અને સંપૂર્ણ હદ ઉઘાડી શકે છે.
સેબીની તપાસ અને ક્વિડ-પ્રો-ક્વો?
• અતિશય વિલંબ: અદાણી સામેના ગંભીર આરોપોની તપાસ કરવા માટે સર્વોચ્ચ અદાલત દ્વારા ફરજિયાત બે મહિનાને બદલે સેબીએ 18 મહિનાનો સમય લીધો અને તે હજુ પણ પૂર્ણ થયો નથી.
• હિતોનો સંઘર્ષ: બહાર આવ્યું કે સેબીના અધ્યક્ષે એવા ભંડોળમાં રોકાણ કર્યું હતું જે 360 ONE ફંડના એક જ પરિવારનો ભાગ છે જેનો ઉપયોગ વિનોદ અદાણી, ચાંગ અને અહલીએ માલિકીના નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરવા માટે ઓવર ઇન્વોઇસ્ડ પાવર ઇક્વિપમેન્ટની આવકને લોન્ડર કરવા માટે કર્યો હતો. કથિત રીતે તપાસ કરી રહી હતી.
• પારદર્શિતા: 2008 ની સેબી નીતિ અધિકારીઓને નફાનું પદ રાખવા, અને/અથવા અન્ય વ્યાવસાયિક પ્રવૃત્તિઓમાંથી પગાર અથવા વ્યાવસાયિક ફી મેળવવા પર પ્રતિબંધ મૂકે છે. વર્તમાન સેબી ચેરપર્સન 2017 માં રેગ્યુલેટરમાં જોડાયા હતા અને માર્ચ 2022 માં ટોચના પદ પર નિમણૂક કરવામાં આવી હતી. તે 7 વર્ષોમાં, તેમની કન્સલ્ટિંગ ફર્મ, અગોરા એડવાઇઝરી પ્રાઇવેટ લિમિટેડ જેમાં બુચ 99% શેરહોલ્ડિંગ ધરાવે છે, તેણે રૂ. 3.71 કરોડ ($442,025) ની આવક મેળવી હતી. ), જાહેર દસ્તાવેજો અનુસાર. અધ્યક્ષે તેમના નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે સેબીને કન્સલ્ટન્સી ફર્મ્સનો ખુલાસો કરવામાં આવ્યો હતો અને તેના પતિએ 2019માં યુનિલિવરમાંથી નિવૃત્ત થયા બાદ આ કંપનીઓનો ઉપયોગ તેમના કન્સલ્ટિંગ બિઝનેસ માટે કર્યો હતો. સેબીના ચેરપર્સન હજુ પણ કન્સલ્ટિંગ ફર્મમાં શેર ધરાવે છે. આથી તેણી કદાચ પેઢીના નફામાં ભાગીદારી કરતી હતી, જે અગાઉ નોંધ્યું તેમ, સેબીની 2008ની નીતિનું ઉલ્લંઘન કરે છે.
• પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન: સેબીના વિલંબિત અને સમાધાનકારી પગલાંએ તેની પ્રતિષ્ઠાને નુકસાન પહોંચાડ્યું છે અને કરોડો નાના રોકાણકારોને જોખમમાં મૂક્યા છે.
• ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિએ INC પર હિંડનબર્ગ વિશે વાત કરીને અમારા બજારોને અસ્થિર કરવાનો આરોપ લગાવ્યો. શું તે સુપ્રીમ કોર્ટ પર આપણા બજારોને અસ્થિર કરવાનો આરોપ લગાવી રહ્યો છે? તે SC છે જેણે એક નિષ્ણાત સમિતિની રચના કરી હતી અને હિન્ડેનબર્ગના અહેવાલને પગલે સેબીને 24 નાણાકીય ગેરરીતિઓની તપાસ પૂર્ણ કરવા નિર્દેશ આપ્યો હતો.
શ્રી રાહુલ ગાંધી દ્વારા અદાણી-મેગા કૌભાંડમાં સેબી-એન્ગલ પર પૂછવામાં આવેલા પ્રશ્નો અનુત્તર રહ્યા છે –
1. સેબીના ચેરપર્સન માધાબી પુરી બુચે હજુ સુધી રાજીનામું કેમ આપ્યું નથી?
2. જો રોકાણકારો તેમની મહેનતની કમાણી ગુમાવે છે, તો કોને જવાબદાર ગણવામાં આવશે – પીએમ મોદી, સેબીના ચેરપર્સન કે ગૌતમ અદાણી?
નવા અને અત્યંત ગંભીર આરોપો જે સપાટી પર આવ્યા છે તેના પ્રકાશમાં, શું સુપ્રીમ કોર્ટ ફરી એકવાર આ બાબતને સુઓમોટો દ્વારા તપાસશે?
રાજીવ ગાંધી ભવન ખાતે યોજાયેલ પત્રકાર પરિષદમાં ગુજરાત પ્રદેશ કોંગ્રેસ સમિતિના મીડીયા કન્વીનર અને પ્રવક્તા ડૉ. મનિષ દોશી, ગુજરાત પ્રદેશ મહિલા કોંગ્રેસના પ્રમુખશ્રી જેનીબેન ઠુંમર, મહિલા કોંગ્રેસના રાષ્ટ્રિય મહામંત્રીશ્રી સુનિતાજી, ગુજરાત પ્રદેશ મહિલા કોંગ્રેસના કાર્યકારી પ્રમુખશ્રી ગીતાબેન પટેલ, અમદાવાદ શહેર મહિલા કોંગ્રેસના પ્રમુખશ્રી કામીનીબેન સોની અને પૂર્વ ધારાસભ્યશ્રી ચંદ્રિકાબેન બારીયા ઉપસ્થિત રહ્યાં હતાં.
(
