પ્રાચીન અહીરદેશ એટલે ખાનદેશ પ્રાંતના જલગાંવ જિલ્લામાં ચાલીસગાંવથી 12 કિલોમીટર દૂર નાનું ગામ. ગામ નાનું હોવા છતાં ગામને મોટો ઐતિહાસિક વારસો મળ્યો છે.
ગામમાં થોડે દૂર યાદવ યુગની મુધા દેવીનું મંદિર છે. તેવી જ રીતે ગામમાં શ્રી કૃષ્ણ મંદિર છે અને આ મંદિરમાં ત્રણ ભવ્ય શિલાલેખ છે. આ બંને મંદિરોના મહત્વને ધ્યાનમાં લઈને પુરાતત્વ વિભાગે આ મંદિરો અને શિલાલેખોને સંરક્ષિત સ્મારકો તરીકે જાહેર કર્યા છે.
મુધાઈ દેવીનું મંદિર કંઈક અંશે ઊંચી ટેકરી પર આવેલું છે. પુરાતત્વ સંશોધકોના અભિપ્રાય મુજબ, આ મંદિર 1150 થી 1200 ની આસપાસ બાંધવામાં આવ્યું હોવું જોઈએ. મંદિર પૂર્વ દિશા તરફ છે.
મંદિરની ઉત્તર, પશ્ચિમ અને દક્ષિણમાં અનુક્રમે દેવી ચામુંડા, સૂર્ય અને શ્રી ગણેશના સ્થાનકની છબીઓ છે. મંદિરની છત અને થાંભલાઓ સુંદર આર્ટવર્કથી સુશોભિત છે. ગર્ભના દરવાજાની શાખા પાંચ શાખાઓથી બનેલી છે અને આ નંદિની પ્રકારનું પ્રવેશદ્વાર છે. લલાટ બિમ્બાની ટોચ પર નવા ગ્રહો ચિહ્નિત થયેલ છે. ગર્ભમાં ગરુડમાં શ્રી વિષ્ણુ-લક્ષ્મીની સુરેખ પ્રતિમા છે અને પડોશમાં મુધા દેવીની ચોખા છે.
મંદિરની બહારની દિવાલ પર ઘણા શિલ્પો છે. સંશોધકોના મતે, આ મંદિર સૂર્યદેવને સમર્પિત હોવું જોઈએ કારણ કે ત્યાં વધુ સૂર્ય ના શિલ્પ છે. વિદેશી આક્રમણમાં સૂર્યની પ્રતિમાનો વિનાશ અટકાવવા માટે તેને અન્યત્ર ખસેડવામાં આવી હશે, પરંતુ કેટલાક કારણોસર આ પ્રતિમા ફરીથી સ્થાપિત થઈ શકી નથી. બાદમાં ગ્રામજનોએ અહીં દેવીના ચોખાની સ્થાપના કરી હશે. મંદિરની આસપાસનું વાતાવરણ શાંતિપૂર્ણ અને રમણીય છે .
રોહન ગાડેકર
